Walynty

Ślatywały kartki z kalyndorza, miyniyły sie czasy, krōle, papiyże... We IV w. we Rzymie niy bōło już pogaństwa. Prziszła nowo religio - krześcijaństwo. Napoczło sie wyciepywanie pogańskich fajerōw, miynianie jich na krześcijańske festy. Adyć luperkalia bōły tak wywołanym festym, iże dotrwały aże do kōńca V w. I dziepiyro we 496 r. papiyż Gelazy I zamias luperkaliōw snokwiōł fest mynczynnika Walyntego, tego ôd zaprzōnych. Bōło tymu tak: jak rzōndziōł we Rzymie Klaudiusz Gocki to ciyngiym trefiały sie tam rostomajte wojny, kerym chopy były niyrade aż tak, iże niy chciały iść do armie. Cysorz sie wykōmbinowoł, iże to bez to, co niy chcōm ôstawiać swojich libstōw i babōw. Kōniec kōńcōw ôtkozoł wszyske zrynkowiny i wesela. I wtynczos znoloz sie taki kapelōnek, Walynty, kery pōmogoł zaprzōnym porkōm sie hajtnōńć tak, coby cysorz ô tym sie niy dowiedzioł. Dyć nic niy ma bez kōńca - kejsik tego kapelōnka chyciyli i skozali na śmierć. Biyli go dopokōnd niy skōnoł a potym jeszcze urzli mu gowa. Bōło to 14-go lutego 269 abo 270 r. - w dziyń, w kery sie rychtowało miłosne loteryje. Ale przodzi, we hereście Walynty skamraciōł sie z cerōm wachtyrza, kero go ôdwiedzała i pocieszała. Coby ji jakosik podziynkować, ôstawiōł ji na pożegnanie listek, kery mioł taki muster jak serce i napisoł na niym: "Ôd twojego Walyntego". Nad jego grobym przi Via Flaminia postawiyli bazylika, adyć papiyż Paschalis I przeniōs resztki tego świyntego do kościoła św. Praksedy.

Potyn tyn Walynty pomiyszoł sie ludziōm z inkszym świyntym ô tym samym mianie. Nikerzi godajōm, co tak po prowdzie to jedyn i tyn sōm świynty, tyn, kery w 197 r. ôstoł biskupym miasta Terni we Umbrii. Bōł ôn piyrszym biskupym, kery pozwolōł sie hajtnōńć poganinowi ze krześcijankōm. Znali go tyż skiż tego, iże posyłoł swojym parafianōm listy ô przōniu do Krystusa. Straciyli go we Rzymie w 274 r., a to skiż tego, co wojowoł ze pogaństwym. Dzisioj to gynał ôn jes nojbardzi wywołany i ku jego grobie we katydrze w Terni ciōngnōm pōntniki. Na szczybnym relikwiorzu, w kerym sōm resztki tego św. Walyntego, stoji napisane: "Świynty Walynty, patrōn przōnio".

Niykedy godajōm tyż, iże św. Walynty jes patrōnym tych, co majōm choroba św. Wita. Tak richtik idzie tu ô jeszcze jednego świyntego, kery sie tak mianowoł. Żōł tyn istny we V wieku we Recji (tam kaj dzisioj trefiajōm sie granice Niymiec, Austrie i Szwajcarie). I to tak po prowdzie ô niym prawiyli, iże umiy wyciōngnōńć ludzi z tego chorōbska.

To jeszcze niy wszysko ô Walyntym i walyntynkach.

c.d.n.