Masny czwortek

Skōnd ôn sie wziōn? Pojakymu masny ? Poszperałach trocha tu i tam i znodłach, co chciałach.

Je to tymu tak: wszyjscy wiedzōm, iże masny czwortek to je we krześcijańskym kalyndorzu ôstatni czwortek przed Wielgym Postym. A skōnd sie wziōn? Ano, hańdowno, jeszcze we czasach, we kerych bōło bałwochwalstwo, we Rzymie, we jedyn dziyń w roku ludziska festelnie fajrowali. Radowali sie, co zima idzie fōrt i chnet przidzie wiosna. Te fajrowanie, to tak naisto bōło ôbżyranie sie masnym jodłym, a już nojbardzi miynsym i zapijanie tego gorzołkōm a piwym. Zagryzało sie to wszysko kreplami. Ino niy bōły to take kreple, jake znōmy dzisioj. Tamte kreple piykło sie ze chlebowego ciasta i filowało szpyrkōm, boczkym i miynsym.

Tak kajś wele XVI wieka we Polsce zaczōn sie zwyczaj jedzynio krepli na słodko. Wyglōndały ône ździebko inakszy jak teroz. Filōng takich krepli to bōł mały ôrzeszek abo mandla. Tymu, kōmu sie trefiōł krepel ze ônymi we pojszczotku miōł być majyntny i miało mu sie fest w życiu darzić.
Piyrwy,we masny czwortek napoczynoł sie cołki masny tydziyń.Trwoł aże do Popielcowy Szczody.Wcinało sie wtynczos wszysko fest tuste,coby potym bez nojbliższe 40 dni trzimać post.We chałupach szorowało sie warym wszyske gorki,coby niy złostało w nich żodne tuste ze miynsa kere sie w nich przodzi warzyło.Ze Popielcowy Szczody aże do Wielkanocy na stołach stawiało sie ino postne jodło- krupy, kartofle,i inkszy jalowy kust,bo te 40 dni po masnym tydniu to mioł być czas,w kerym dusza musiała być bardzi ważno niż ciało.Cosik z tyj downyj tradycje łobstoło sie do terazka. Dzisioj tyż sie godo, co jak ftoś we masny czwortek niy zjy ani jednego krepla,to mu sie we dalszym życiu niy bydzie darzić.Ino ło tym poszczyniu bez 40 dni jakosik mało fto pamiynto.

Małowiela ô zimie

Nō i mōmy zima. Powiy ftoś, iże Hameryki niy ôdkrōłach, dyć przeszła już poła stycznia, a kożdy, nawet bajtel we szkōłce wiy, co jak je styczyń, to je zima. Niby prowda, ale jakby my mieli kōmuś połosprawiać, jak ôna wyglōndo to bōł by problym. Przeca jeszcze do niydowna bōło 8 - 10 stopni. Bez zima!!

Bardzi to pasuje do wiosny. A i inkszych znakōw zimy ze świyczkōm szło szukać. Pora dni tymu trocha sie zmiyniyło. Spod śniyg. Zrobiō sie bioło. Choć tak niy do kōńca, bo drōgi sōm do imyntu czorne, tretułary, tam kaj je robotny ficywert, tyż. A tego, co leży po rantach abo kajsik we parkach, tyż niy idzie mianować biołym śniegym, bo wiyncy w tym marasu i psiego "szczyńścio" niż śniega.

To już niy te zimy co za mojich modych lot. Wtynczos śniyg bōł już na Wszystkich Świyntych. I to niy tela co dzisioj, ale po kostki, abo i wiyncy. Drzewa ôsute śniegym wyglōndały choćby we bajce, mrōz niyrōz tak przicisnōł, iże szło sie dziwować ôkiynnym szybōm - take piykne na nich byli korōnkowe mroźne mustry. Bajtlōm mrōz wcale niy zawodzoł. Chodzili my ze szlyndzuchami na klojzdōwki, na gōrki posjyżdżać na sōnkach, na bojisko lepić bałwana, abo pociepać sie kulkami ze śniega. Lica my mieli czerwōne jak maliny, śpikole wisiały aż do brody, ale żodyn niy szkamroł, choć szlyndzuchy trza bōło przikryncać kurblōm do szczewikōw, a sanki szmarować świyczkōm coby gibci jechały.

A dzisioj szlyndzuchy muszōm być pod kolor ôblyczo, sznōrki pod kolor szczewikōw, w gōry ze nartami sie jedzie coby sie pokozać "na stoku" i poasić, a jak je -10 to nojlepsze sōm narty, sanki i szlyndzuchy we grach komputerowych. Chciało by sie westchnōńć: "o tempora,o mores!".

Niy przepōmnij ô swojich starzikach

Godajōm na nich roztomajcie - jedni - babcia, niyftorzi - ōma, a jeszcze inksistarka. Jejich chopy to dziadki, ōpy abo starziki. Niy wyglōndajōm tak samo ale jes cosik, co majōm jednake - SERCE. Jes wielke i ōtwarte do mola. Tym sercym nojbarzi przajōm swojym wnukōm - tym maluśkim, co jeszcze leżōm we pieluchach, tym ździebko starszym, kerych mamy kludzōm do szkōłki i szkolorzōm, i tym po maturze, a i tym żyniatym i dzieciatym. Zawdy majōm dlō nich czas.

Do starki idzie prziść ze szczaskanym kolanym, potarganymi rajtuzami, urwanym kneflym abo prōznym potmanejym. Ôna przituli, pochalo, wszysko poradzi naprawić, poratuje w biydzie. I chocioż jōm bolōm nogi, targo rojmatyka i łōmie we krziźu to nigdy sie niy użolo i niy wymowio chorōbskym. Starzik nauczy wnuka pyndalować na kole, pudzie pograć ś niym we fusbal, połosprawio jak to przodzi bōło. U starzikōw zawdy znojdzie sie cosik słodkigo abo (to dlo tych myńszych) jakosik nowo graczka. Takich starzikōw jo pamiyntŏm.

Dzisioj je jakby trocha inakszy. Babcie ciupnyły drŏtki, heknadle i jegły na tablety, mobilnioki i laptopy. Bajki włōnczajōm bajtlōm na e-bookach, chodzōm do roboty, farbujōm wosy, malujōm sie, łoblykajōm jak mode frelki i ze wnukami widzōm sie mało kedy - niyroz ino we feryje. Dzisiejsze starziki idōm na pyndzyjo niyskoro, a i wtynczōs jeszcze szukajōm jakisik roboty. Wnuki niy bardzo chcōm już ś niymi godać, bo zdo jym sie, iże starzik je stary daty - technicznie do zadku, fizycznie zawalaty. Możno to i prowda, ale jes coś, co zawdy i wszyndy jest blank take same - jejich serce.

Tōż niy przepōmnijcie, iże jutro (21 stycznia) jes Dziyń Babcie, a we piōntek (22 stycznia) Dziyń Dziadka. Znojdźcie dlō nich czas, podarujcie fajne blumy abo szekulada, abo ino jich ôdwiedźcie, wlyjźcie na kolana, uściskejcie, dejcie fajnego kusika. Ôni już niy umiōm sie na to doczkać. Wiym coś ło tym, bo sama żech jes babciōm.