niedziela, 25 października 2015

Podzim

                       
Ani sie czowiek niy spodzioł i mōmy juz chnetko kōniec października. Latowe miesiōnce downo za nami. Dziyń stowo coroz niyskorzi. Klara niy grzeje już tak fest, choby halbka cześni na szpyroniu, kero starzik zawdy trzimali w kōmōrce. Coroz czyńści z nieba woda leje, kej z giskany i liściōw wiyncy pod nogami niźli na drzewach. Bydymy zaś łazić usmarkane i umynczōne kucaniym. Mōmy podzim. Dlo jednych to nojpaskudniejszy czas, a dlo inkszych nojbardzi malowniczy, piykny i przydajny. Zdo mi sie, co prawie majōm jedne i druge. Jo sama noleża do tych drugich, możno skuli tego, iże niy ciyrpia afrykańskich hicōw. 


Miyszkōm wele parku, a że mōm już swoje lata, to patrzałach nań pora fajnych rokōw. Bez zima niy ma co łoglōndać. Jak leży śniyg, to wszyndy je bioło, a jak śniega niy ma, to szaroburo. Przichodzi wiosna i kaj niy wejrzisz - "pamiōntki" po psach, ciarajstwo i maras. A potym napoczynajōm rosnōńc listki na drzewach i krzokach i łōroz lato - wejrzisz na wiyrch - zielōno, wejrzisz na dōł - tyż zielōno. Zielōne liście i zielōno trowa. Na alejkach papiōrki i cygarytowe pety. Nic ciekawego, ale za to podzim.... Jak patrzisz na drzewa, to zdo sie, co ftoś wylōł wszyske apluzinowe, citrōnowe, brōnotne, ryże, czerwōne i zielōne farby i porzōndnie zamiyszoł je kijokym. Tela farbkōw majōm wtynczos liście.Te uschniynte ślatujōm i tańcujōm na lufcie tak, jak jym wiater zagro. Ze tych ślecianych ściele sie na ziymi farbisty, ruby, miynki tepich. Nojbarzi majōm go rade bajtle - bawiōm sie w tym tepichu, choby we piaskownicy - ciepiōm sie liściami, zbiyrajōm te nojwiynksze na bukety i ôbrozki. 


Ale niy ino liście lecōm ze drzewōw - we nikerych miejscach w mojym parku drzewa sujōm kasztanami i dymbiōnkami, a pojszczodku nich skokajōm ryszawe wywiōrki z ôrzeszkami w pysku. Szpacyrujesz po tym parku i widzisz, jak ptoki zbiyrajōm sie na rajza do gorkich krajōw, abo jak mrozik maluje asty i chabinki na bioło i szczybno. Bez te trzi miesiōnce - ôd poły września do poły grudnia w mojym parku je nojfajni i nojbardzi interesno.


Napisałach na poczōntku, iże podzim to czas przidajny. Bo przecam to prowda. Gynał wtynczos dostowōmy ôd przirody mocka gyszynkōw, kere pōmogajōm nōm ôbstoć we zima i zdrowo, ze połnym żołōndkym, doczkać wiosny. Sōm to kartofle, kere skludzōmy do grōdzōw we piwnicach, kapusta, kero kiszymy we bōnclokach, faskach, abo krałzach i roztomajte ôwoce przerobiane na dżymy, marmelady i kōmpoty.


Wiycie, co jeszcze jes piykne w ta pora roku ? Szpacyry po lesie, zbiyranie grzibōw i borōwek, kere forantujymy na zima, no i zbiyranie wrzosōw do ôbstrojynio izby w dōma, a i szyszkōw, co sie przidajōm do strojikōw na Godnie świynta, bo mogecie mi wierzić, abo niy, ale ani sie niy ôbejrzymy, a już bydymy śpiywać kolyndy.

czwartek, 22 października 2015

św. Stanisław Kostka cd.

Nowicjat, do kerego przijynli Stanika, bōł przi kościele św. Andrzeja. Karlus, podug godki tych, co go znali,bōł nojlepszym ze wszyskich fratrōw. Nojświyntszo Paniynka mianowoł swojōm Matkōm i Paniōm.

Jakosik tak miesiōnc do swoji śmierci Stanik pedziōł kamratōm iże chnetko bydzie ś niym kōniec. Na św. Wawrzińca, 10 siyrpnia 1568 roku (rok po tym jak uciyk ze Wiednia) ciynżko zaniymōg i juzaś godoł ô tym, co chnet zemrze. Prosiōł Nojświyntszo Paniynka coby mōg jeji Wniebowziyńcie fajrować już we niebie.

Bōło ś niym coroz to gorzi. Wyspowiadoł sie, wykōmunikowoł,przijon Sakramynt chorych. Mioł ino ôziymnoście lot, a jego życie miało sie ku kōńcu. Umiyroł przitōmnie. We rynce trzimoł krziż i ôbrozek ze Nojświyntszōm Paniynkōm. Bōło to 15 siyrpnia we roku 1568 ô trzeci rano. Rozstoł sie z tym światym cichuśko i poleku. Kosciōł ôgłosiōł go błogosławiōnym we 1605 roku, a już we 1726 ôgłosiōł go świyntym. Papiyż Jan XXIII uznoł, co św. Stanisław Kostka bydzie patrōnym modziokōw.