Rajza do Italije

Wybrałach ci sie latoś we kwiytniu w rajza do Italije. Jużcić niy sama, ino ze swojokōma. Nikerych znałach bardzi, inkszych myni, a byli i take, kerych poznałach po drōdze. Bōło nos do kupy dwadziestu sztyrech. Jechali my trzyma busami. Ôdwiedzali my take miejsca, we kerych bywōł za swojigo żywota świynty Franek. Tōż byli my we Asyżu, kaj sie tyn świynty urodziōł,

we La Vernie, kaj dostoł stygmaty,

we kościele San Damiano, kaj Krystus ôdezwoł sie dō Niego ze krziża,

no i we Greccio, w kerym piyrszy roz fajrowoł św. Franek Gody.

Znodło sie na naszyj trasie jeszcze i pora inkszych placōw, kere tyż pamiyntajōm tego świyntego.

Połosprawiōm sam małowiela ô tyj rajzie, a przi tymu sprōbuja naszkryflać po naszymu cosik ô żywocie tego, bodej nojbardzi sławnego świyntego.

Narodziōł ci sie Ôn blank downo – we 1181 eli 1182 roku i pieruchym daleko – we Asyżu, i gynał tam bywōł, jak bōł bajtlym i karlusym. Jego Ôjciec, Pyjter Bernardone, mioł tam pōnoć dwie chałupy. Tam, kaj stoła jedna ś nich, wystawiyli „Chiesa Nuova" - Nowy Kościół, a w miejsce tyj drugij chałupy wystawiyli oratorium „San Francesco Picolino” - św. Franciszka Malutkigo. I to ponoć tam narodziōł sie Biydoczek. Coby ludziska ô tym niy przepōmnieli, stoji tam napisane po łacinie: „Hoc oratorium fuit bovis et asinistabulum in quo natus est sanctus Franciscus mundi speculum" - We tym oratorium – kapli, bōła chyża dlo woła i yjzla, tukej narodziōł sie św. Franek, zdrzadło świata. Podug powiarki, matka Franka schrōniyła sie tam jak miała ślegnōńć, bo tak ji poradziōł jedyn tajymny pōntnik. Mo ôna (ta powiarka ) pokozać, iże nasz świynty bōł podany na Krystusa i we narodzyniu

Pyjter Bernardōne bōł majyntnym handlyrzym, sztofiorzym, nale festelnie szpyndlikowoł i fest sie myśloł. Śniōł ô tym, coby sōmsiady mieli go w zocy i coby mōg wysztajgować. Krześcijanin ś niego bōł taki, pedzieli by my dzisioj, niydzielny. Za to ślubno mioł urodno i fest bogomyślno. Miała na miano Giovanna abo Hana, nō dyć wołali jōm Pika (ponoć skiż tego, iże urodziyła sie we Pikardii). Wszyjscy zowiściyli jym przōnio i piniyndzy, a przecam, chocioż wiydło jym sie lepi ôd inkszych, i ôni mieli swoja utropa – niy mieli dziecek. Pika aże bez siedym lot wandrowala ze Asyża ku kościōłkowi Matki Boskiej Anielskiej, kery mianujōm tyż Porcjunkuli i molyndziyła Pōnbōczka ô bajtla, chodziyła na pōnci ku grobōm Świyntych Apostołōw we Rzymie, nawiydzała kościōł św. Michoła na Górze Gargano i pojechała aże do Ziymie Świyntyj coby tam, we Grocie Narodzynio wyrzykać dlo sia bajtla. Werciyło sie – przeszło siedym lot i Pōnbōczek jōm wysuchoł.Narodziōł sie syneczek.

Wtynczos, jak sie rodziōł Biydoczek, jego fatra niy bōło w dōma. Bywoł we Francyji, skōnd prziwoziōł towory, kerymi handlowoł. Pika niy czekała aż chop wrōci sie do dōm i sama zaniysła bajtla do tumu św. Rufina, coby go ôkrzcić. Na krzcie dała mu miano Jōn. Frankym zamianowoł go ôjciec, jak przijechoł nazod do dōm. Jedyn z tych, kerzi ôpisywali żywot św. Franka miarkowoł, iże ablyjzōng ze Jōna na Franka bōł skiż tego, co Pyjter Bernardōne chcioł mieć synka handlyrza, a niy pustelnioka, jakym bōł przecam św. Jōn Krzciciel.

Ôjce zadbali ô to, coby Franek sie akuratnie wyuczōł. Jak mu było dziewiyńć lot, to napocznōł sie uczyć we szkole przi parafii św. Jorga. Szkoła stoła przi murach miejskich, trocha daleko ôd ôjcowskij chałupy. Tamtejsze kanōniki uczyli go czytać i pisać po łacinie, krōmie tego gramatyki, katyjmusu i śpiywanio, a i tyż podstawowych rachunkōw. Tam tyż, ôd jednego z rechtorōw, usłyszoł ôsprowka ô św. Jorgu. Tak go ta historyjo wziyna, iże zaczōn śnić ô tym, coby być rycerzym, nale nauka we parafialnyj szkole sie skōńczōła i Franek dostoł sie do terminu do swojigo ôjca. Tyn uczōł go, jake sōm zorty sztofōw, jak ôcynić, wiela sōm we wercie, co, wiela i kaj idzie kupić coby z profitym sprzedać i jak godać ze klijyntami. Mioł Franek ino 12 lot jak napocznōł rajzować ze ôjcym do Francyji, a tyn ôbeznowoł go ze fachym. Synek bōł pojyntny, uczōł sie wartko, totyż gibko fater doł mu we Asyżu sklep ze sztofami i zwōla samymu sie rzōndzić. Ôjce mieli Franka fest we zocy, dyć rozpuściyli go jak dziadowski bicz.

c.d.n.

Nojgryfniejszy miesiōnc moj

Nō i prziszoł tyn – jak to wszyjscy godajōm – nojgryfniejszy ze cołkigo roku miesiōnc – moj. Tak medykowałach, pojakymu ludzie majōm go tak fest radzi i zdo mi sie,co kożdy skuli czegosik inkszego. Bo tyż sie nazbiyrało na te majowe dni fajerōw ôd grōma i trocha.

Napoczynōmy majowe fajrowanie już ôd 1.maja, we kery to dziyń mōmy Świynto Robotnikōw. Po prowdzie już niy fajrujymy tak buczno, jak piyrwy, ale fraj ôd roboty jes, idzie sie dychnōńć, pobyć ze babeczkōm i bajtlami, trefić sie ze kamratami, a fto chce, to może i ze fanōm ciś na parada (we nikerych miejscach dali je rychtujōm). Spōminōmy tyż wtynczos to, ize pora lot tymu nazod wlezli my do Europyjski Unie.

Potym drugi dziyń moja – świynto naszyj polskij fany. I tukej niyroz zdo mi sie, iże miyszkōm we cudzym landzie, kaj miyszko tyż kupka polskich patrijotōw, kere wiedzōm ô tym świyncie i wywiyszajōm bioło – czerwōne fany. Wejrzijcie na nasze dōmy, dziedziny itd. - dyć na palcach ôd jednyj rynki idzie porachować te fany we ôknach. To co, tam, kaj jich niy ma, to miyszkajōm auslyndry ? Cosik tu niy gro. Abo jeszcze ô tym świyncie ludziska niy wiedzōm, abo wiedzōm, ino fanōw niy idzie kupić, abo jym sie take farby narodowe niy widzōm, abo gańba jym sie prziznać,iże sōm Polokami, abo... sama już niy wiym.

I przichodzi trzeci dziyń moja - Świynto Kōnstytucje 3.Moja, nale tyż świynto kościelne – Nojświyntszyj Paniynki Krōlowyj Polski.

Dalszy – szczworty moja – farujōm wszyjscy ci, kerzi robiōm we werkach: wermery, walcyrze, szmelcyrze i inksi, kerym patrōnuje św. Florek - fojermany, kōminiorze i piekorze.

Jes tyż w tym gryfnym miesiōncu świynto nojbardzi znane we Polsce – Dziyń Matki.

I jeszcze cosik: fajer, na kery, czekajōm te bajtle, co idōm do piyrszyj Kōmunije. Czekajōm na tyn dziyń kej dioboł na dusza. I niy zowdy skiż tego, co sie bydzie dzioło we kościele. A winni sōm tymu jejich Ôjce. Dyć już ôd poru miesiyncy ciyngym fandzolōm ino ô tym, we keryj knajpie bydzie fajer, wiela bydzie gości. Jake gyszynki dostanōm ôd potkōw itd. Tōż niy ma sie co dziwać, iże bajtle porzōnd ô tym tyrtajōm. A pamiyntocie, jak to bōło przodzi? Kōmunijny fajer rychtowało sie w dōma. Snosiyło sie ôd sōmsiadōw stoły, stołki, ôbiod warzōła jakosik wywołano, znajōmo kuchara abo ciotka, abo jako kamratka. Wszyjscy goście tōmpali niy ino na mszo, ale i na niyszpōr. Szatki bōły skrōmne, wiōnuszki ze merty, a i synki mieli kōncki merty przi ancużku, no i świyczki tyż sie mertōm ôwijało.

Pamiyntōm tyż, iże sōmsiadōw czynstowało sie kōmunijnym kołoczym. A gyszynki? Fto tam wtynczos śniōł ô kole. Jak sie kōmuś lepi wiydło, to bajtel dostoł zygarek, abo tyż ôd bardzi majyntnych potkōw jaki grosz. A krōm tego, szekulady roztomajtych zortōw, bōmbōniyrki, jako biblyjka , abo inkszo ksiōnżka. Nō i we modzie bōły szolki ze talyrzikym, na kerych stoło napisane „Pamiōntka I – szy Kōmuniji". Nikerzi we tych szolkach mieli jeszcze bōmbōny – niy szkloki, ani irysy, ani tym bardzi kopalnioki, ino take lepsze – szekuladowe. I uciechy z tego bōło, a uciechy. Jak kogo bōło stać, to broł potym we bestydziyń swojigo bajtla wysztiglowanego we kōmunijne ôblycze i maściōł śniym do fotografisty, coby go knipsnōńć i mieć pamiōntka z tego fajeru. Wierza, iże sōm jeszcze take Ôjce i take bajtle, kere cieszōm sie tym dniym tak, jak trza. Ale tak richtig to wiela jich jes ? Wiynkszość umiy sie ino asić jedyn przed drugym wiela to dostali kasy, jaki marki knipsaparat, laptop, abo – ô zgrozo ! - telewizor, a bywo, że i motor. Co sie to porobiyło, pra ?

Niy moga tyż przepōmnieć ô takym niyoficjalnym świyncie. Trefi ône 27 go moja. Bydzie to 3 Diktand Godki Ślōnskij P.M. Łysohorskygo Ondry. Wszyjscy, kerzi przajōm ślōnskij godce, trefiōm sie we Rybniku, we zabytkowy grubie „Ignacy”. I wierza, iże bydzie to dlo nich richtig świynto.